Bilim dünyasının en prestijli ödüllerinden biri olarak kabul edilen Nobel Ödülleri, Fizik, Kimya ve Ekonomi alanlarında sahiplerini buldu. Nobel Fizik Ödülü’nü kazanan bilim insanları, kara delikler ile bu ödülü almaya hak kazanırken, Nobel Kimya Ödülü’nü ise CRISPR/Cas9 gen düzenleme aracını keşfederek moleküler biyoloji alanında devrim yaratan isimler kazandı.
Fizik, tıp, kimya, edebiyat, barış ve ekonomi dallarında verilen 2020 Nobel Ödülleri sahiplerini buldu. DNA’yı son derece yüksek bir hassasiyetle değiştirebilmeyi mümkün kılan CRISPR/Cas9 gen düzenleme aracını keşfeden bilim insanları Emmanuelle Charpentier ve Jennifer A. Doudna, 2020 Nobel Kimya Ödülü’nü almaya hak kazandı. Charpentier ve Doudna, bu ödülü ortak bir çalışma ile kazanan ilk kadın bilim insanları olurken, genel olarak Nobel Kimya Ödülü’nü kazanan altıncı ve yedinci kadın bilim insanları oldu.
Yaşam kodunu yeniden yazıyor
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi Genel Sekreteri Goran K. Hansson, ödül alanların isimlerini açıklarken, “Bu yılki ödül yaşam kodunu yeniden yazmakla ilgili” dedi. Ulusal Sağlık Enstitüleri Direktörü Dr. Francis Collins, ise “Bu teknoloji, temel bilimlerde araştırma yapma şeklimizi tamamen değiştirdi” diyerek CRISPR’in herkesin beklediği takdiri aldığını ve iki kadının Nobel Ödülü sahibi olarak tanındığını görmenin kendisini heyecanlandırdığını söyledi.
CRISPR /Cas9 sayesinde bitkiler üzerinde DNA seviyesinde çalışmalar gerçekleştirilebiliyor, bitki bilimciler bu yöntemi yeni mahsuller yaratmak için veya türleri yok olmaktan kurtarmak için kullanıyor. Kanser türlerinin tedavisi için çeşitli çalışmalar yapılıyor ve kalıtsal hastalıkların ortadan kaldırılması konusunda da umut verici sonuçlar alınıyor. Öte yandan CRISPR, insan kalıtımını değiştirme potansiyeli nedeniyle bilimdeki en tartışmalı gelişmelerden biri haline geldi. Çinli bilim insanı He Jiankui 2018’de, dünyanın ilk genetiği değiştirilmiş bebeklerini veren insan embriyolarının genlerini düzenlemek için teknolojiyi kullandığını duyurmuş ve Dr. He’nin deneyleri, bilim camiasında pek çok kişi tarafından eleştirilmişti.
En karanlık sırlar ortaya çıkıyor
Roger Penrose, Reinhard Genzel ve Andrea Ghez ise kara delik oluşumu ve galaksimizin merkezinde süper kütleli bir kara deliğin keşfi konusundaki çalışmaları nedeniyle 2020 Nobel Fizik Ödülü’nü kazandı. Oxford Üniversitesi’nde çalışan İngiliz Fizikçi Prof. Penrose, kara deliklerin oluşumunun Einstein’ın genel görelilik teorisinin kaçınılmaz bir sonucu olduğunu ve gerçekten var olabileceğini kanıtlamak için yenilikçi matematiksel teknikler kullandığı için kendisine düşen ödülü kazandı. Dr. Reinhard Genzel ve Dr. Andrea Ghez ise, yıldızlararası gaz ve tozun arasından Samanyolu’nun merkezini gözlemlemenin bir yolunu keşfederek Samanyolu’nun merkezindeki süper kütleli bir nesneyi keşfetti ve 2020 Nobel Fizik Ödülü’ne layık görüldü. Fizikte Nobel ödülüne layık görülen dördüncü kadın olan Ghez, oldukça heyecanlı olduğunu söyleyerek, “Umarım sahada diğer genç kadınlara ilham verebilirim. Eğer bilim konusunda tutkuluysanız, bu alanda yapılabilecek çok şey var” dedi.
İsveç’teki Uppsala Üniversitesi’nde Teorik Fizik Profesörü Ulf Danielsson ise bu yılki ödüllerin evrenimizin en karanlık köşesindeki sırları ortaya çıkardığını belirterek “Ancak bu sadece zaferle sonuçlanan eski bir macera değil, yeni bir başlangıç. Kara deliklerin ufuklarına daha da yaklaştıkça, doğanın önünde yeni sürprizler olabilir” dedi.
“Kazanan laneti” Nobel getirdi
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Nobel Ekonomi Ödülü’nü ise ABD’li iki ekonomist Paul R. Milgrom ve Robert B. Wilson’a verdi. Ödülün Wilson ve Milgrom’a verilme gerekçesi olarak müzayede teorisindeki iyileştirmeler ve yeni müzayede formatlarının icadı olarak açıklandı. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nden yapılan açıklamaya göre Robert Wilson ortak değere sahip nesneler için geliştirdiği teoriyle teklif verenlerin, tahmin ettikleri genel değerin altında bir fiyat teklif ettiğini ortaya koydu. Wilson’ın teorisine göre teklif verenlerin böyle davranmasının nedeni “kazanan lanetinden” korkmaları. Yani ederinden fazla ödeyerek aslında kayba uğramak istemiyorlar. Paul Milgrom ise hem özel hem de ortak değere yönelik genel bir teori ortaya koydu. Buna göre müzayedelerde teklif verenler birbirlerinin değer tahminlerini bildiklerinde satıcı daha fazla gelir elde ediyor. Ödül Komitesi Başkanı Peter Fredriksson, “Bu yıl iktisat bilimlerinde ödül alanlar temel teori ile başladı ve daha sonra sonuçlarını küresel olarak yayılan pratik uygulamalarda kullandı. Onların keşifleri topluma büyük fayda sağlıyor” dedi.
Milyonlarca hayat kurtarıldı
2020 Nobel Tıp Ödülü, hepatite karşı mücadelede önemli katkılar sağlayan üç bilim insanı Harvey J. Alter, Michael Houghton ve Charles M. Rice’a verildi. Nobel Komitesi, konuya ilişkin yaptığı açıklamada “üç bilim insanının sayesinde siroz ve karaciğer kanserine yol açan Hepatit C’ye karşı yeni ilaçlar geliştirildi ve milyonlarca kişinin hayatı kurtuldu” denildi. Bilim insanlarının keşfi sayesinde bugün virüs için çok hassas kan testlerinin mevcut olduğu ve bunların dünyanın birçok bölgesinde kan nakli sonrası hepatit vakalarını ortadan kaldırıldığı belirtildi.
Barış Ödülü, açlıkla mücadelenin
Nobel Barış Ödülü, “Açlıkla Mücadelesi” kapsamında Dünya Gıda Programı’na verildi. Dünya Gıda Programı’na bu ödülün verilmesi ise “Açlıkla mücadelesi, mevcut durumu iyileştirmeye olan katkısı, çatışma bölgelerinde barışa olan katkısı ve savaş ve çatışmalarda açlığın bir silah olarak kullanılmasını engellemeye yönelik adımları” gerekçesiyle açıklandı. Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi de ABD’li şair Louise Glück oldu. Glück’ün “yalın bir güzellikle, bireysel varoluşu evrenselliğe ulaştıran şaşmaz şiirsel sesi” nedeniyle ödüle layık görüldüğü belirtildi.
Kaynak:
https://www.nytimes.com/2020/10/07/science/nobel-prize-chemistry-crispr.html
https://www.bbc.com/news/business-54509051
http://www.tuba.gov.tr/tr/haberler/akademiden-haberler/2020-nobel-odulleri-aciklandi