Bilim insanları “optogenetik” adı verilen bir tedaviyle 40 yıl önce görme yetisini kaybeden bir hastayı iyileştirmeyi başardı. Algler üzerinde bulunan bir protein ile yapılan tedavi sonucu hasta, nesneleri tutabilecek ve yaya geçitlerini anlayabilecek kadar görme yetisine kavuştu.
Görme yetisini tamamen kaybetmiş bir hastanın görüşü, alglerde bulunan ışığa duyarlı proteinler kullanılarak kısmen de olsa restore edildi. Bunun arkasında ise gözün arkasındaki hücreleri kontrol etmek için proteinleri kullanan “optogenetik” adı verilen bir tür tedavi yatıyor.
Kimliği açıklanmayan hasta, Fransa’nın Brittany kentinde yaşıyor ve Paris’te tedavi görüyor. 40 yıl önce kendisine retina yüzeyindeki ışığa duyarlı hücrelerin ölümüne yol açan “retinitis pigmentosa” teşhisi kondu. Dünya çapında iki milyondan fazla insanı etkileyen bu hastalıkta tam körlük oldukça nadir… Bununla birlikte söz konusu hasta, neredeyse son yirmi yıldır hiç görmüyor.
Aniden yay geçitleri belirdi
Optogenetik adlı tedavi, ışığa tepki olarak davranışlarını değiştiren, “kanalrodopsinler” adı verilen alglerde üretilen proteinlere dayanıyor. Tedavinin ilk adımı olan gen terapisinde retina üzerinde bulunan bir hücre olan rodopsinin iyileştirilmesi için channelrhodopsin proteinleri baz alındı ve bu proteinler, retinanın derin katmanlarına doğru enjekte edildi. Bu proteinler sayesinde göze çarpan bir ışık olduğu zaman hücreler o yöne doğru hareket etmeye başlayarak beynin uyarılması sağlanmış oldu.
Bununla birlikte, hücrelerin yalnızca kehribar rengindeki ışığa tepki vermelerinden dolayı hastaya gerçek dünyada neler olup bittiğini yakalamak ve doğru dalga boyundaki bir versiyonu yansıtmak için önde bir video kamera ve arkada bir projektör olan bir çift gözlük takıldı. Rodopsinlerin yeterince yüksek seviyelerinin gözde oluşması ve beynin esasen yeniden görebilmek için yeni bir dil öğrenmesi aylar aldı. Tedavinin işe yaradığına dair ilk işaret ise hastanın yürüyüşe çıktığında aniden yaya geçidi şeritlerini fark etmesiyle oldu.
“Hepimiz heyecanlandık”
Her ne kadar hasta, mükemmel bir görüşe sahip olamasa da hiç görmemek ile sınırlı görmek arasındaki fark bile yaşamı değiştirebilecek kapasitede… Paris’teki Görme Enstitüsü’nden Dr José-Alain Sahel, konuya ilişkin şunları söylüyor: “Bu hasta başlangıçta biraz hüsrana uğradı çünkü enjeksiyon ile bir şey görmeye başlaması arasında uzun bir zaman geçti. Bununla birlikte spontane olarak rapor vermeye başladığında, caddenin karşısına gelen beyaz çizgileri görebildi, çok heyecanlı olduğunu hayal edebilirsiniz. Hepimiz heyecanlandık.”
Basel Üniversitesi’nden Prof.Botond Roska ise bulguların, görüşü kısmen de olsa geri kazanabilmek için optogenetik tedavinin kullanılmasının mümkün olduğuna dair bir kanıt sağladığına dikkat çekiyor. Birleşik Krallık UCL’de retina çalışmaları profesörü olan James Bainbridge da çalışmanın yüksek kaliteli olduğunu, ancak sadece bir hastada yapılabildiğini söylüyor ve “Bu heyecan verici yeni teknoloji, görme yeteneği çok ciddi şekilde bozulmuş insanlara yardımcı olabilir” diyor.
